Niedokrwistość z niedoboru żelaza

Tak jak obiecałam dzisiejszy post w całości poświecę tematyce niedokrwistości z niedoboru żelaza.

Jest to najczęstsza niedokrwistość wieku dziecięcego ale też i u dorosłych (80% wszystkich przypadków). Szacuje się, że występuje 1-2% ludzi. W Europie niedobór żelaza występuje u 10% kobiet i 4% mężczyzn a w krajach rozwijających się u 30-70% społeczeństwa.

Osoby narażone na niedobory żelaza to głównie kobiety w okresie ciąży, laktacji, miesiączkujące, niemowlęta, dzieci do 3 roku życia.

Główne przyczyny niedoboru żelaza:

 1) utrata krwi:
- obfite miesiączki,krwawienia pomenopauzalne
- pooperacyjne, pourazowe - krwawienie przez przewód pokarmowy
- wielokrotni dawcy krwi

2) zwiększone zapotrzebowanie przy niedostatecznej podaży:
- wcześniaki, noworodki z ciąż mnogich oraz matek z niedokrwistością w czasie ciąży
- okres dojrzewania
- okres ciąży i laktacji

3)upośledzone wchłanianie z przewodu pokarmowego: 
- dieta ubogobiałkowa, bogata w fosforany (jajka), szczawiany, fityniany i herbatę.
- zmniejszona kwaśność soku żołądkowego (wraz z wiekiem podnosi się pH w żołądku czyli staje się mniej kwaśne)
- choroby przewodu pokarmowego (enteropatia glutenowa,choroba Leśniowskiego-Crohna itp.)

4)niedobory w diecie - dieta wegetariańska (więcej informacji w poprzednim poście )

Objawy niedoboru żelaza:

1) Ogólne objawy niedokrwistości: 

- osłabienie i łatwa męczliwość

- upośledzenie koncentracji i uwagi

- bóle i zawroty głowy

- bladość skóry i błon śluzowych 

- duszność (ciężka postać)

2) Objawy długotrwałego niedoboru żelaza niezwiązane z niedokrwistością:

- ból, pieczenie i wygładzenie powierzchni języka

- zajady- bolesne pęknięcia w kącikach ust

- paznokcie blade, kruche z podłużnymi prążkowaniami i rowkami

- włosy cienkie, łamliwe o rozdwojonych końcach, łatwo wypadające

- skóra sucha i szorstka

- suchość w ustach

Leczenie:

W przypadku dużej niedokrwistości czy nasilonych objawów oczywiście konsultacja lekarska i wykonanie badań laboratoryjnych są najwłaściwszym postępowaniem. Lubimy jednak leczyć się sami, szczególnie gdy objawy są znikome i wtedy właśnie najlepiej zacząć od zmiany diety. Produkty bogate w żelazo oraz szczegóły dotyczące wchłaniania znajdziesz w poprzednim poście. 

Pamiętaj w diecie o:

- witaminie C i B6, które ułatwiają włączenie żelaza do pierścienia porfirynowego

- ograniczeniu mleka i jego przetworów, herbaty, mąki, kaszy ze względu na fosforany i fityniany pogarszające wchłanianie żelaza oraz innych minerałów.

W przypadku niemowląt najwłaściwsze jest karmienie mlekiem kobiecym do 6 miesiąca życia. Przyswajają one wówczas 50% żelaza, podczas gdy karmione sztucznie tylko 10%.

 

Żelazo wchłanianie. Hemowe, niehemowe.

Pora na przerwę od witaminy C, dziś zajmiemy się żelazem a dokładnie jego wchłanianiem. 

W produktach spożywczych znajdują się dwa rodzaje żelaza: hemowe i niehemowe (trudniej wchłaniane). Żelazo hemowe przyswajalne jest w 20%, a niehemowe tylko w 5%. Co ciekawe żelazo mleka kobiecego przyswaja się aż w 50%.

Żelazo hemowe znajduje się w produktach zwierzęcych: wątroba, nerki, serce, mięso, przetwory mięsne z krwią, ryby i drób.

Żelazo niehemowe dostarczają nam: żółtka jaj, pełne ziarna zbóż, warzywa zielone (szpinak, nać pietruszki, szczypior, szczaw), boćwina, pietruszka korzenna, buraki, brukselka, suszone owoce i warzywa.

Czynniki ułatwiające wchłanianie żelaza w przewodzie pokarmowym:

- witamina C                                                                           

- niskie pH soku żołądkowego

- obecność aminokwasów- histydyny, lizyny

- takie produkty jak mięso, drób, ryby

Czynniki utrudniające wchłanianie żelaza:

- kwasy fitynowe (fasola, kukurydza, niektóre ziarna zbóż)

- fosforany

- białka kazeinowe, serwatkowe zawarte w przetworach mlecznych, jajkach

Jak widać dieta wegańska ale i wegetariańska nie są proste do skonstruowania aby zapewnić organizmowi odpowiednia ilość żelaza. 

W następnym poście - Niedokrwistość (anemia) z niedoboru żelaza !  Zapraszam

Witamina C - ranking produktów cz.2

Dziś kolejne produkty bogate w witaminę C. Trzy najbogatsze w witaminę C produkty opisane są szczegółowo w poprzednim poście (klik).

Myślę, że większość z nas wcale tak często nie spożywa dzikiej róży, czarnej porzeczki czy natki pietruszki dlatego tym bardziej warto wiedzieć, które warzywa/owoce spożywane przez nas codziennie są bogate w witaminę C.

Papryka (4 miejsce) ogólnie lubiana, niskokaloryczna i bardzo bogata w witaminę C- nic tylko chrupać :) Chrzan (5 miejsce) to wspaniały dodatek nie mniej za dużo nie da się go zjeść.

SZOK ! 

Warzywa kapustne (6,8,10,12,13 i 15 miejsce) zawierają naprawdę sporo witaminy C ! Dodatkowo ta grupa warzyw jest bardzo mało kaloryczna i można zjeść ich sporo ;) 

Miejsce 9 wcale mnie nie zdziwiło w końcu szpinak słynie ze swojego bogatego wnętrza ;)
Warto zwrócić uwagę jak nisko w naszym rankingu znajduje się cytryna czy pomarańcza (16 i 17 miejsce). A przecież bombardowani jesteśmy informacjami o tych wspaniałych cytrusach. Jak się okazuje nasze rodzime warzywa są zdrowszą, tańszą i łatwiej dostępną alternatywą.
Dlaczego zdrowszą? Nie muszą być transportowane przez tysiące kilometrów wiec nie zawierają substancji chroniących przed gniciem, mają niższy indeks glikemiczny i mniej kalorii wiec zamiast skoków insuliny czujemy się nasyceni i nie tyjemy. Soki z koncentratów pozostawię bez komentarza.

4 MIEJSCE - Papryka czerwona 144,0 mg w 100g

5 MIEJSCE - Chrzan 114,0 mg w 100g
6 MIEJSCE - Brukselka 94,0 mg w 100g
7 MIEJSCE - Papryka zielona 91,0 mg w 100g
8 MIEJSCE - Brokuły 83,0 mg w 100g
9 MIEJSCE - Szpinak 67,8 mg w 100g
10 MIEJSCE - Kalafior 69,0 mg w 100g
11 MIEJSCE - Truskawki 66,0 mg w 100g
12 MIEJSCE - Kalarepa 64,7 mg w 100g
13 MIEJSCE - Kapusta włoska 60,0 mg w 100g

14 MIEJSCE - Kiwi 59,0 mg w 100g
15 MIEJSCE - Kapusta czerwona 54,0 mg w 100g
16 MIEJSCE - Cytryna  50,0 mg w 100g
17 MIEJSCE - Pomarańcza 49,0 mg w 100g
18 MIEJSCE - Porzeczki czerwone 45,8 mg w 100g
19 MIEJSCE - Korzeń pietruszki 45,0 mg w 100g
20 MIEJSCE - Szczypiorek 41,0 mg w 100g



Ranking opracowałam na podstawie danych z książki: H. Ciborowska, A. Rudnicka Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL wyd. III 

Niedobory witaminy C

Dziś drugi artykuł z cyklu: Witamina C.

Struktura kwasu askorbinowego przypomina strukturę glukozy, z której powstaje witamina C u większości ssaków. Niestety w toku ewolucji u niektórych naczelnych (w tym u człowieka), świnek morskich, niektórych gatunków nietoperzy, ptaków, ryb i bezkręgowców brak enzymu oksydazy L-gulonolaktonowej uniemożliwia zajście tej syntezy.

Człowiek oraz inne zwierzęta pozbawione tego enzymu narażone są na niedobory witaminy C. Szkorbut (gnilec) jest klasycznym zespołem chorobowym wywołanym niedoborem tej wszechstronnej witaminy. Szkorbut  nie stanowi globalnego problemu ponieważ witamina C występuje w wielu produktach spożywczych, dodatkowo normalne zapasy ustrojowe pokrywają zapotrzebowanie na tą witaminę na okres 3-4 miesięcy. Niestety osoby starsze, zaniedbane dzieci, alkoholicy, ludzie odżywiający się nieodpowiednio są narażeni na wystąpienie choroby.

Typowe objawy wiążą się z upośledzoną syntezą kolagenu. Kolagen jest głównym składnikiem tkanki łącznej, znajduje się w skórze, tkance podskórnej, ścięgnach, kościach, śródbłonku naczyń, rogówce oka itd. Występuje praktycznie w każdej tkance zwierzęcej! Tworzy on jakby pozakomórkową strukturę "szkieletową" u wszystkich zwierząt wielokomórkowych. 

Objawy występujące w szkorbucie/ niedoborze wit. C to : 

• krwawienia podskórne, do przestrzeni stawowych oraz do innych narządów
• obrzęk dziąseł, wtórne bakteryjne infekcje okołozębowe oraz chwiejące się zęby
• zaburzenia gojenia się ran
• u niemowląt i dzieci zmiany w szkielecie kostnym (zaburzenia mineralizacji i 
• charakterystyczne rogowacenie okołomieszkowe z krwawą obwódką
• osłabienie mięśni
• niedokrwistość 

Przebieg szkorbutu u dorastającego dziecka jest znacznie bardziej dramatyczny niż u osoby dorosłej. Tragiczne są przypadki rozwoju szkorbutu u niemowląt żywionych mieszankami skondensowanego mleka bez zapewnienia suplementacji wit. C! Krwotoki są najbardziej uderzającą cechą tej choroby. Mogą one prowadzić do niedokrwistości. Trzeba jednak pamiętać, że witamina C ułatwia wchłanianie żelaza w przewodzie pokarmowym wiec jej niedobory mogą również powodować niedokrwistość z niedoboru żelaza. 

Bibliografia:

1. R.K. Murray, D.K. Granner Biochemia Harpera Wydawnictwo Lekarskie PZWL wyd. V

2. A. Dobrzańska, J. Ryżko Pediatria Urban &Partner 2009

3. V. Kumar, R. Cotran, S. Robbins Robbins Patomorfologia Urban &Partner 2008

Witamina C - Wstęp i ranking produktów.

Dziś zaczynamy cykl artykułów dotyczących WITAMINY C !

Artykuły/notki spróbują odpowiedzieć na następujące pytania:

- W jakich produktach jest najwięcej witaminy C? I czy słusznie w cytrusach jest jej najwięcej?
- Działanie przeciwstarzeniowe (anti aging) witaminy C.
- Które produkty bogate w witaminę C dobrze włączyć do diety?
- Jak wpływa obróbka chemiczna na zawartość witaminy C?
- Niedobory witaminy C. Kiedy mogą wystąpić? Jak się ustrzec?
- ... oraz dużo więcej :)

Witamina C (kwas askorbinowy) jest naszym wielkim sprzymierzeniec w walce ze starzeniem organizmu. Działa ona na wielu frontach:

• dzięki właściwością redukującym chroni organizm przed działaniem wolnych rodników, nadtlenków lipidowych oraz innych toksycznych substancji
• jest niezbędna w procesie produkcji kolagenu
• ułatwia przyswajanie żelaza w przewodzie pokarmowym itd. 

RANKING PRODUKTÓW BOGATYCH W WITAMINĘ C

MIEJSCE 1 - Dzika róża
Niewątpliwy zwycięzca !!! Zawartość witaminy С waha się w bardzo szerokich granicach: od 200 mg do 9 000 mg w 100 g owocu.
Owoce róż rosnących na północy zawierają znacznie więcej witaminy С niż róże rosnące na południu, natomiast róże rosnące w górach więcej niż róże nizinne. Stwierdzono że owoce niedojrzałe zawierają mało kwasu askorbinowego, w miarę dojrzewania zawartość wzrasta i osiąga maksimum, po czym szybko spada: owoce przejrzałe zawierają tylko 40% maksymalnej zawartości. Na drodze specjalnej selekcji udało się wyhodować w Rosji w plantacjach doświadczalnych różę o zawartości 27 000 mg % witaminy C. Słynne róże bułgarskie dziko rosnące zawierają około 4 800 mg %.


MIEJSCE 2 - Czarna porzeczka
Zawartość witaminy C to aż 182,6 mg na 100 g owoców. Korzystajmy wiec z sezonu i zajadajmy się nimi ! Można wymieszać je ze słodkimi borówkami amerykańskimi i spożywać w duecie jeśli kwaśny smak zniechęca. Witamina C jest składnikiem nietrwałym, wrażliwym na działanie tlenu, promieniowanie UV, wysokie temperatury, zasadowe środowisko,natomiast mało wrażliwa na zamrażanie. Dlatego warto nadmiar porzeczki zamrozić i korzystać w zimie z tego bogatego źródła witaminy C.
Niestety badania wykazały, że nektar z czarnej porzeczki (dostępny w większości sklepów spożywczych) jest wątpliwym źródłem witaminy C. Witamina C w nim zawarta jest mało stabilna. Po 24 h od otwarcia produktu ilość witaminy C obniża się nawet o 61,34%.  Nektar z czarnej porzeczki zawiera minimum 25% udziału soku, jest więc produktem rozcieńczonym i stąd znajduje się w nim mniejszą ilość substancji mogących stabilizować witaminę C. Natomiast wg. producentów sok porzeczkowy nie nadaje się do bezpośredniego spożycia z powodu wysokiej kwasowości.

MIEJSCE 3 - Natka pietruszki
Zawartość witaminy C to niewiele mniej niż u poprzedniczki bo aż 177,7 mg w 100 g liści. Natka pietruszki jest bogata w makro- i mikropierwiastki np. zawartość żelaza 5mg na 100g , dla porównania szpinak ma 2,8 mg w 100g. Zawartość niemal wszystkich potrzebnych pierwiastków (magnez, miedź, fosfor, wapń i potas) jest bardzo wysoka w porównaniu do innych warzyw. Dodatkowym atutem pietruszki jest łatwość uprawy, można cały rok cieszyć się jej smakiem z doniczki. W przypadku sezonowego nadmiaru również warto (po umyciu i pokrojeniu) zamrozić, w ten sposób zachowamy najwięcej wit. C.

Bibliografia:
1. Ciborowska H. Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wyd. Lekarskie PZWL
2. A. Mazurek, J. Jamroz Stabilność wit. C w sokach owocowych i nektarze z czarnej porzeczki podczas przechowywania. Acta Agrophysica, 2010, 16(1), 93-100
3. T. Urbański, B. Chechelska Otrzymywanie surowego koncentratu witaminy С z owoców dzikiej róży. Prace G.J.P.R.I.S. nr.3,77 (1951)